Najczęściej, gdy myślimy o weganizmie pierwsze, co przychodzi nam na myśl, to odmienna dieta, oparta na produktach roślinnych. Oczywiście jest to jak najbardziej prawidłowe postrzeganie weganizmu, jednak nie każdy z nas zdaje sobie sprawę, że jego założenia nie ograniczają się jedynie do zmiany diety.  Zasady którymi kieruje się weganka lub weganin dotyczą również innych obszarów życia, które wiążą się z produktami odzwierzęcymi np. kupowanymi i noszonymi przez nich ubraniami. Podobnie jak z jedzeniem, tu też należy dobrze zgłębić temat, bo oprócz dobrze nam znanych futer czy produktów skórzanych, często nie zdajemy sobie sprawy z innych materiałów odzwierzęcych, które mogą być w składzie naszych ubrań. A okazuje się, że jest ich całkiem sporo. Jeśli więc zależy nam nie na dobru zwierząt oraz środowisku, warto uważnie przyjrzeć się użytym materiałom, z których wyprodukowane są nasze ubrania, buty czy akcesoria.

 W tym artykule przyjrzymy się  materiałom pochodzenia zwierzęcego, na które trzeba uważać, ich roślinnym lub syntetycznym odpowiednikom oraz przedstawimy kilka marek odzieżowych, które według nas warto wspierać.

Materiały niewegańskie, których należy unikać

Skóra

Wbrew ogólnemu przekonaniu, nie jest ona jedynie produktem ubocznym przemysłu mięsnego. Niestety nadal duża część uboju w rzeźniach na całym świecie służy wyłącznie przemysłowi skórzanemu. Dodatkowo często też nie wiadomo, z jakich zwierząt ten materiał został przetworzony, ponieważ marki nie muszą podawać, z jakiego zwierzęcia jest wykonana skóra. 

Ponadto, trzeba zwrócić uwagę na fakt, że przemysł skórzany jest jednym z najbardziej zanieczyszczających środowisko na Ziemi. Skóra jest traktowana wszelkiego rodzaju toksycznymi chemikaliami, aby zapobiec jej rozkładowi, uzyskać lepszy kolor, czy poprawić użyteczność. Dlatego duże ilości toksycznych odpadów zatruwają i zanieczyszczają nie tylko naszą planetę, ale także ludzi, którzy muszą pracować w tych zagrażających ich zdrowiu warunkach.

Poddana obróbce chemicznej skóra zwierzęca i jest powszechnie używana do produkcji butów, toreb i innych artykułów modowych. Łatwo jest niestety przeoczyć skórzane wstawki, które często znajdują się na spodniach lub kurtkach, dlatego warto bacznie czytać skład kupowanych ubrań i zwracać uwagę nawet na najmniejsze elementy.

Futro

Futro jest wytwarzane z norek, królików, lisów, fok, szopów, kojotów, szynszyli i wielu innych żywych istot. Na fermach futrzarskich żyją w strasznych warunkach, najczęściej w bardzo małych klatkach, co często doprowadza te ciekawskie i  bardzo inteligentne dzikie zwierzęta do ogromnego cierpienia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Niestety również sam proces uśmiercania zwierząt jest przerażający (norki są zwykle gazowane, a lisy i szopy zabijane przez rażenie prądem). Niestety światowy popyt na futra nie maleje- przez wielu ludzi futra są dalszym ciągu symbolem elegancji i luksusu. Pojawia jednak małe światełko w tunelu. Przykładem jest Wielka Brytania, która zakazuje hodowli zwierząt na futra już w 2000 roku. W ślad za nią poszły inne europejskie kraje takie jak Francja, Austria, Holandia czy Czechy.

Wełna

Wełna jest zwykle wytwarzana z sierści owiec, alpak lub kóz. Strzyżenie tych zwierząt to dla nich wyjątkowo nieprzyjemna czynność, gdyż osoby które się tym zajmują są zazwyczaj rozliczane według ilości uzyskanego materiału, a nie godzin pracy, więc zazwyczaj pracują szybko, co odbija się na traktowaniu zwierząt. W trakcie tego procesu zwierzęta są zwykle kopane, a często dotkliwie ranione. Największymi producentami wełny są Australia i Chiny, w których przepisy dotyczące ochrony zwierząt są na bardzo niskim poziomie –  zwłaszcza odniesieniu do owiec. 

Należy również pamiętać, że istnieje wiele rodzajów wełny, w zależności od tego, jak jest produkowana lub jakie zwierzę lub konkretna rasa jest wykorzystywana do jej uzyskania. W związku z tym słowo „wełna” w składzie może być zastąpione innym, takim jak Kaszmir, Angora, Moher, Alpaka, Merynos. 

Najczęściej wełny używa się w produkcji butów, swetrów, czapek czy płaszczy.

Pióra

Stosowany w płaszczach i kurtkach puch pozyskiwany jest najczęściej jest z piór gęsich i kaczych. Najczęściej ptaki są boleśnie oskubane jeszcze za życia, tylko „szczęśliwcy” już po uboju. Dlaczego bardziej opłacalne jest skubanie tych zwierząt, gdy jeszcze żyją? Przyczyna jest prosta: gęsi można oskubać od czterech do pięciu razy w ciągu życia. Zalecenia wskazują, że najlepiej robić to podczas linienia, gdy ich pióra są luźne. Niestety hodowcy często nie czekają na ten moment, ponieważ nie wszystkie zwierzęta w stadzie są na tym samym etapie linienia. U niektórych zwierząt pióra nie będą jeszcze wystarczająco luźne. Prowadzi to do odrywania kawałków skóry wraz z piórami, co powoduje dotkliwe okaleczenia, a co za tym idzie znaczny ból i stres dla zwierząt.

Większość światowego puchu pochodzi z Chin, gdzie niestety skubanie żywych zwierząt jest nadal legalne, a ustawodawstwo dotyczące praw zwierząt praktycznie nie istnieje. 

Puch jest często stosowany jako materiał izolacyjny w płaszczach, kurtkach, śpiworach czy kołdrach.

Jedwab

Jedwab pochodzi z substancji wydzielanej przez jedwabnika, larwę motyla. Gąsienica wytwarza tę tkaninę, aby móc utkać kokon z jedwabnych nici, w którym może przekształcić się w dorosłą formę. Aby jednak móc wykorzystać te włókna w przemyśle, gąsienice są zwykle gotowane żywcem, aby upewnić się, że zwierzę umrze, pozostawiając nienaruszony kokon.

Do wyprodukowania jedwabnej odzieży potrzebna jest ogromna ilość kokonów.Przykładowo na jedną jedwabną koszulę zużywa się ponad 600 kokonów. Jest to proces okrutny, a także bardzo nieefektywny. Istnieje sposób na odzyskanie jedwabiu przy jednoczesnym utrzymaniu gąsienic przy życiu – ale również w tym przypadku zwierzęta nie są w stanie normalnie żyć, latać i jeść, więc nadal jest to życie dalekie od wolności.

Jedwab był kiedyś używany znacznie szerzej niż obecnie, wynalezienie nylonu znacznie zmniejszyło udział jedwabiu w rynku odzieżowym, ale nadal można go znaleźć na przykład w męskich garniturach i krawatach. 

Masa perłowa i rogowa

Rogi, kopyta i dzioby ptaków składają się z warstwy rogowej czyli martwych komórek bogatych w keratynę. Materiał ten jest głównie używany do produkcji guzików, biżuterii lub grzebieni.

Masę perłową uzyskuje się z muszli małży. Bardzo często zdarza się, że zwierzęta są zabijane właśnie w celu jej ekstrakcji. Masa jest stosowana na przykład w produkcji biżuterii ozdobnych guzików.

Inne składniki odzwierzęce

Barwniki wykorzystywane w barwieniu produktów tekstylnych mogą zawierać karmin wytwarzany z owadów, indygotyny wytwarzane ze ślimaków lub środki wiążące pochodzenia zwierzęcego. Ponadto wiele klejów do obuwia i toreb zawiera składniki odzwierzęce takie jak kości czy skórę. Do produkcji kleju wykorzystywana może być również kazeina z białka mleka.

Co prawda obecnie wielu producentów stosuje kleje nieorganiczne, jednak nie ma prawnego obowiązku oznaczania zawartości danych substancji w produkcie. Jedynym sposobem ustalenia, czy produkt zawiera ślady produktów pochodzenia zwierzęcego pozostaje więc skontaktowanie się z bezpośrednio z danym producentem.

Wegańskie i bardziej zrównoważone alternatywy 

Na szczęście jest mnóstwo pięknych, trwałych, wysokogatunkowych i naturalnych wegańskich materiałów, które można wyprodukować bez wykorzystywania zwierząt. Są to zarówno materiały znane nam od wieków, jak również nowe, powstałe przy pomocy wciąż rozwijającej się technologii.

Bawełna len, Lyocell, bambus, a nawet biodegradowalny bioplastik (wykonany na przykład z trzciny cukrowej) – to tylko kilka z szeroko dostępnych materiałów, z których można stworzyć wegańską i przyjazną dla środowiska odzież i dodatki.

Dla bardziej wymagających dostępne są również piękne roślinne tkaniny jedwabnopodobne sztuczne pióra i puch roślinny czy produkty przypominające skórę, które wytwarza się z roślin takie jak wykonane z włókien ananasa (Piñatex), skórek  jabłkowych czy grzybów. Do produkcji ubrań i akcesoriów wykorzystać można również korek, zmywalny papier, naturalny kauczuk, recyklingowany poliester oraz wiele innych materiałów.

Przedstawimy tylko kilka, według nas najbardziej dostępnych, przyjaznych dla zwierząt, środowiska i człowieka materiałów, które doskonale sprawdzą się w codziennym komponowaniu garderoby.

 Bawełna

Tkanina bawełniana powstaje z włókien, które otaczają nasiona znajdujące się w owocu rośliny bawełny.  Co prawda, uprawa bawełny jest dość wymagająca, gdyż wymaga wysokich temperatur, wilgoci oraz dobrego nasłonecznienia, dlatego też warto wybierać tę z upraw ekologicznych.

 Bawełna jest materiałem oddychającym. W zależności od  jej grubości, albo utrzymuje ciepło, co przyda się w niskich temperaturach albo przepuszcza powietrze dając przyjemne ochłodzenie w upalnych miesiąsach. Idealne sprawdzi się jako materiał na prawie każdy rodzaj odzieży używanej na codzień.

 Len

Lniane tkaniny tworzone są z lnu zwyczajnego, rośliny, która  est bardzo prosta w uprawie, ponieważ dostosowuje się do warunków atmosferycznych i nie wymaga nawożenia ani wody, co czyni jego uprawę dużo bardziej ekologiczną. Lniane ubranie są świetne na lato, gdyż są niezwykle przewiewne oraz mają właściwości termoregulacyjne.

 Konopie

Tkanina konopna właściwościami i fakturą przypomina lnianą. Jej dużą zaletą jest hipoalergiczność. Podobnie, jak bawełna przepuszcza powietrze oraz reguluje ciepło. W dotyku jest niezwykle delikatna i przyjemna. Tkanina z konopii pomimo swej delikatności jest bardzo wytrzymała i może być świetną alternatywą dla bawełny. 

Korek

Korek pozyskiwany jest z kory dębu korkowego w sposób nieinwazyjny dla samego drzewa. Aby był użyteczny jako materiał do produkcji butów czy akcesoriów poddawany jest on obróbce cieplnej, w wyniku której staje się miękki i przyjemny w dotyku. Z tak przetworzonego korka produkuje  się tkaniny korkowe w kolorze naturalnym lub w przeróżne wzory. Korek jest w pełni ekologiczny, dodatkowo jest odporny na wodę oraz antyalergiczny. Jest świetnym surowcem do tworzenia akcesoriów oraz obuwia.

Tencel

 Tencel inaczej zwany również Lyocell  to materiał pozyskiwany z celulozy drzewnej. Jest to innowacyjny materiał który jest delikatny jak jedwab, mocny jak poliester, chłodny jak len, ciepły jak wełna i bardziej chłonny od bawełny.

Idealny jako materiał na koszulki, spódnice a nawet bieliznę.

 Pinatex 

Pinatatex to innowacyjny materiał pozyskiwany z włókien liści ananasa. Bardzo dobrze imituje skórę, natomiast sam proces produkcji jest ekologiczny i wykorzystuje części drzewa, które nie są wykorzystywane w żadnym innym procesie.  

Na rynku możemy już znaleźć buty oraz torebki produkowane z tego materiału, które wyglądem oraz funkcjonalnością w żaden sposób nie odbiegają od ich skórzanych odpowiedników.

Polscy producenci przyjaźni zwierzętom.

 Alexandra K to marka, która od kilku lat istnieje na polskim rynku i specjalizuje się w wegańskich akcesoriach docenianych i sprzedawanych w butikach na całym świecie. Firma używa najnowocześniejszych tkanin i technologii, aby tworzyć stylowe, trwałe produkty, które są jedyne w swoim rodzaju. Torebki i obuwie są wykonane z tkanin pochodzenia roślinnego, takich jak skóra kukurydziana, która składa się w 75% z biomasy kukurydzianej. Oznacza to, że produkty Alexandra K mają nieznaczny wpływ na środowisko, a ich produkcja wymaga zużycia niewielkiej ilości wody i energii odnawialnej.

Bohema Clothing to marka obuwnicza, która uchodzi za pierwszy brand tworzący z  niestandardowych roślinnych materiału w Polsce. Wszystko odbywa się w małym zakładzie na Podkarpaciu. Bohema Clothing wykorzystuje roślinne materiały do produkcji klasycznych modeli, mając na uwadze także bieżące trendy. W ich kolekcji znajdziemy ponadczasowe botki, szpilki, a także klapki czy masywne buty a la martensy.

Tak piszą o swojej pracy:

“Od samego początku prezentujemy własną definicję streetwearu ubranego w innowacyjne roślinne materiały. Jako pierwsi na świecie stworzyliśmy buty wykonane ze skóry z kaktusa, a jako pierwsi w Polsce buty ze skór roślinnych takich jak skóra z liści ananasa Pinatex, skóra z jabłek czy skóra z winogron Vegea. Nasze projekty to współczesny, ale ponadczasowy design, innowacyjne materiały przyjazne planecie i zwierzętom oraz kunsztowne ręczne wykonanie.”

SNY to lokalna marka, która powstała z umiłowania do pięknego designu i wizji lepszego jutra. Marka tworzy modę damską i męska dla osób, które lubią dobre wzornictwo, a jednocześnie chcą dbać o środowisko naturalne.

Markę SNY wyróżnia zrównoważone podejście do mody: dobrej jakości naturalne tkaniny (głównie len i konopie) i lokalna, mała produkcja, unikatowe wzory projektowane analogowo, transparentność cen i produkcji oraz szczerość wobec konsumentów.

Łyko to rodzima marka z siedzibą w Warszawie, której celem jest wykorzystanie naturalnie uprawianego i farbowanego lnu z Polski oraz Litwy. Podczas hodowli lnu nie są wykorzystywane środki chemiczne, dzięki czemu wpływ produkcji na środowisko jest znikomy. Firma dodatkowo wykorzystuje niebarwione, ekologiczne pudełka kartonowe i unika plastiku, dzięki czemu proekologiczna mentalność jest widoczna na każdym kroku produkcji oraz wysyłki. Za marką stoją dwie siostry – Helena i Marysia. Wyznają zasadę, że piękno tkwi w prostocie, zaś jakość w użytych materiałach.  W ofercie znaleźć można piękne lniane piżamy, kimona, szlafroki, które mogą pełnić nie tylko funkcję odzieży domowej. Ale to nie wszystko – w  kolekcji ŁYKO JUICY pojawiły się  również sukienki, koszulki, kombinezony,wszystko to w nasyconych, letnich kolorach, które poprawiają samopoczucie.

Fairma Ethical Design to młoda, polska marka, która istnieje na rynku już od 2016 roku i oferuje przede wszystkim obuwie męskie i damskie, oraz akcesoria jak portfele, paski czy torby. Fairma powstała w odpowiedzi na rosnące oczekiwania coraz większej grupy świadomych konsumentów (jak również z własnej potrzeby), dla których ważni są ludzie wytwarzający produkty, zwierzęta i środowisko.

Fairma współpracuje z kilkoma niewielkimi zakładami w Polsce, które produkują buty i akcesoria z wysokiej jakości, hiszpańskiej mikrofibry, Piñatexu i korka. W ofercie są też buty wykorzystujące bardzo trwały papier, tzw. Washpapa. Jednocześnie Fairma wciąż poszukuje nowych, jeszcze bardziej przyjaznych środowisku materiałów, z których będzie można tworzyć buty na lata, np. teraz wszystkie nowe kolekcje posiadają wyściółki z materiału BIOECO – czyli w 60% pozyskiwanego z kukurydzy i w 40% z przetworzonych butelek PET. 

Widać, że wegańskie ubrania, buty i dodatki są coraz częstszym tematem w świecie mody. Branża w końcu zdała sobie sprawę, że zabijanie zwierząt nie idzie w parze ze założeniami nowoczesnego postrzegania mody. Dodatkowo kwestie związane z aspektami środowiskowymi, które również przemawiają na korzyści mody bez okrucieństwa sprawiają, że czasy brzydkich wegańskich sandałów już dawno są za nami. Obecnie przy odrobinie wysiłku możemy całkowicie zrezygnować z wspierania okrucieństwa wobec zwierząt, a przy tym wybierać ubrania i dodatki, które odpowiadają naszemu stylowi i potrzebom.