Weganizm, pomimo swojego współczesnego rozkwitu, ma korzenie sięgające dalekich czasów. Już starożytni filozofowie i dawne kultury eksperymentowały z dietami opartymi wyłącznie na roślinach, przyczyniając się do powstania fundamentów tego, co dzisiaj nazywamy weganizmem.
Starożytni weganie
Nawet w starożytnym Egipcie możemy doszukać się praktyk dietetycznych opartych na roślinach. Egipskie hieroglify przedstawiające posiłki często pokazują bogactwo warzyw, owoców i roślin strączkowych, sugerując również, że wiele osób unikało mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego z różnych powodów, w tym ze względów zdrowotnych i religijnych.
Podobne rozważania można znaleźć w starożytnych Indiach, gdzie hindusi praktykowali wegetarianizm z powodów religijnych, kulturowych i zdrowotnych. Wiele pradawnych hinduskich tekstów zawiera wzmianki o znaczeniu szacunku dla wszystkich istot żywych i unikaniu szkody wyrządzonej innym istotom poprzez spożywanie ich ciał.
Jednym z najbardziej znanych przykładów praktyk dietetycznych opartych na roślinach jest filozofia Pitagorasa, żyjącego w VI wieku p.n.e. Wielu uczniów Pitagorasa praktykowało wegetarianizm, wierząc, że dieta oparta na roślinach wspiera zdrowie ciała i umysłu. Pitagorejczycy wyznawali zasadę ahimsa, czyli niestosowania przemocy wobec istot żywych, co obejmowało także abstynencję od jedzenia mięsa.
Wegańska rewolucja
Mimo przedstawionych wyżej wczesnych przykładów, weganizm w swojej nowoczesnej formie wyłonił się dopiero w XIX wieku. Wraz z rozwojem nauki i technologii, oraz rozpowszechnieniem się idei dotyczących praw zwierząt, zaczęły powstawać pierwsze organizacje i grupy społeczne, które promowały roślinną dietę jako sposób na poprawę zdrowia, ochronę środowiska i etyczną postawę wobec zwierząt.
Jednym z kluczowych momentów w historii weganizmu było założenie Brytyjskiego Towarzystwa Wegan w 1944 roku przez Donalda Watsona, Lesliego Crossa i Elsie Shrigley. To wydarzenie często uznaje się za narodziny nowoczesnego weganizmu, który od tamtej pory rozwija się i ewoluuje, stając się coraz bardziej powszechnym i akceptowanym stylem życia na całym świecie.
W listopadzie 1944 roku Donald Watson zwołał spotkanie z pięcioma innymi wegetarianami niespożywającymi produktów mlecznych, w celu omówienia wegetariańskiej diety i stylu życia niezawierającego produktów mlecznych. Choć wielu miało wówczas podobne poglądy, tych sześciu pionierów jako pierwszych aktywnie założyło nowy ruch. Grupa uznała, że do opisania tego sposobu żywienia potrzebne jest nowe słowo; coś bardziej zwięzłego niż „wegetarianie niejedzący nabiału”. Odrzucone słowa obejmowały „dairyban”, „vitan” i „benevore”. Zdecydowali się na „vegan” – słowo, które Donald Watson opisał później jako zawierające trzy pierwsze i dwie ostatnie litery słowa „wegetarianin”. Według słów Donalda Watsona oznaczało to „początek i koniec wegetarianizmu”.
Rok wcześniej gruźlicę wykryto u 40% krów mlecznych w Wielkiej Brytanii, co Watson wykorzystał to na swoją korzyść, twierdząc, że dowodzi, że wegański styl życia chroni ludzi przed skażoną żywnością. Trzy miesiące po wprowadzeniu tego terminu wydał formalne wyjaśnienie sposobu, w jaki należy wymawiać to słowo: „Veegan, nie Veejan” – napisał w swoim nowym biuletynie Vegan Society , które miało wtedy jedynie 25 subskrybentów. Co ciekawe w 2005 roku, kiedy zmarł Watson (w wieku 95 lat!), w Wielkiej Brytanii było 250 000 zdeklarowanych wegan, a w USA już prawie 2 miliony.
Brytyjskie Towarzystwo Wegan miało istotny wpływ na rozwój ruchu weganizmu po 1944 roku. Zainicjowało ono szereg działań, w tym edukację, propagowanie etycznych aspektów weganizmu oraz promowanie alternatywnych produktów roślinnych. W miarę jak świadomość na temat praw zwierząt, zdrowia i ochrony środowiska rosła, weganizm stawał się coraz bardziej popularnym wyborem dla ludzi na całym świecie.
Weganizm dziś
W ciągu lat od założenia Brytyjskiego Towarzystwa Wegan, sama definicja weganizmu uległa również pewnym zmianom i rozszerzeniom. Początkowo weganizm skupiał się głównie na diecie, z wyłączeniem produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, mleko i jaja. Jednakże wraz z rozwojem ruchu wegańskiego i wzrostem świadomości na temat etycznych aspektów związanych z wykorzystywaniem zwierząt, definicja ta została rozszerzona. Od 1988 roku oficjalna definicja brzmi następująco:
Weganizm to filozofia i sposób życia, który ma na celu wykluczenie – na tyle, na ile jest to możliwe i wykonalne – wszelkich form wyzysku i okrucieństwa wobec zwierząt w celu zdobycia pożywienia, odzieży lub jakichkolwiek innych celów; a co za tym idzie, promuje rozwój i stosowanie alternatywnych produktów niezawierających zwierząt z korzyścią dla zwierząt, ludzi i środowiska. W sensie dietetycznym oznacza to praktykę rezygnowania ze wszystkich produktów pochodzących w całości lub w części od zwierząt.
Obecnie weganizm to nie tylko dieta, ale również styl życia oparty na szacunku dla wszystkich istot żywych, co oznacza rezygnację z wykorzystywania zwierząt w jakiejkolwiek formie, nie tylko w diecie, ale także w ubraniach, kosmetykach, rozrywce i innych dziedzinach życia. Weganizm promuje także troskę o środowisko naturalne poprzez ograniczenie eksploatacji zwierząt hodowlanych i redukcję emisji gazów cieplarnianych związanych z przemysłem mięsnym. W ten sposób definicja weganizmu ewoluowała, aby lepiej odzwierciedlać jego wartości i cele, które wykraczają poza samą dietę roślinną.
Podsumowując, historia weganizmu jest złożona i sięga głęboko w przeszłość, obejmując wiele różnych kultur i filozofii. Choć współczesny weganizm wyłonił się stosunkowo niedawno, jego korzenie sięgają daleko w historię ludzkości, kształtując się na przestrzeni tysięcy lat w oparciu o wiele różnych tradycji i ideologii.
